Psie zdrowie

Czym różni się kastracja od sterylizacji?

Powszechnie panuje przekonanie, że zabieg sterylizacji dotyczy suk, a kastracji – psów. Tymczasem jest inaczej; oba zabiegi można wykonywać u obu płci. Czym różni się kastracja od sterylizacji? Nie są to zabiegi tożsame, choć mają zasadniczą cechę wspólną – ich celem jest pozbawienie możliwości płodzenia. Oba są również zabiegami chirurgicznymi, wykonywanymi w znieczuleniu ogólnym. Wyjaśniamy różnice pomiędzy kastracją a sterylizacją i jakie są ich skutki.

Co to jest sterylizacja i kastracja?

Sterylizacja jest zabiegiem, który uniemożliwia rozród, jednak nie hamuje wytwarzania hormonów. U samic polega na podwiązaniu lub przecięciu jajowodów, natomiast u samców – na podwiązaniu lub przecięciu nasieniowodów. U obu płci pozostawiane są gruczoły rozrodcze – jajniki i jądra.

Jeszcze kilkanaście lat temu lekarze weterynarii praktykowali zabieg będący połączeniem sterylizacji i kastracji u suk. W niektórych przypadkach (np. ropomacicze u psa) usuwana była jedynie macica, przy pozostawionych jajnikach (hysterectomia). Mimo że zabieg ten trwale pozbawiał sukę możliwości zajścia w ciążę, nie hamował wydzielania hormonów. W rezultacie nadal mogła u suki występować ruja, choć bez typowego krwawienia. Sporadycznie wykonywano zabieg usunięcia jajników, pozostawiając macicę (ovariectomia). Obecnie, z uwagi na udowodnione naukowo powiązanie hormonów żeńskich z ryzykiem wystąpienia nowotworów w obrębie gruczołów żeńskich (jajnika, sutka), w zagrożeniu życia lub w celu ubezpłodnienia wykonuje się u suk zabieg kastracji, czyli usunięcia macicy wraz z jajnikami (ovariohysterectomia). U psów – samców – odpowiednikiem jest usunięcie jąder (orchidectomia).

Czym różni się kastracja od sterylizacji?

Jak już wiadomo, mimo że powszechnie nazwy zabiegów: sterylizacja i kastracja stosowane są zamiennie, nie są to zabiegi tożsame, a używanie tych nazw jako synonimów jest niepoprawne. Podstawową różnicą jest nieusuwanie gruczołów rozrodczych (gonad) podczas zabiegu sterylizacji, w przeciwieństwie do kastracji, podczas której gonady są usuwane. Kastracja, zarówno u psów, jak i u suk, jest zabiegiem nieodwracalnym, podczas gdy niektóre metody sterylizacji umożliwiają przywrócenie płodności.

Kastracja nie tylko trwale pozbawia zdolności płodzenia potomstwa, ale również chroni sukę przed poważnymi, często śmiertelnymi chorobami, jak endometrioza, ropomacicze, nowotwory sutka czy jąder. U wykastrowanej suki zanika cykl płciowy, dzięki czemu odpadają problemy związane z cieczką i ewentualną ciążą urojoną. W przypadku sterylizacji takiej ochrony nie ma z uwagi na pozostawienie gonad, które produkują estrogen i progesteron u suk, a testosteron u psów, a hormony te sprzyjają powstawaniu chorób męskich i żeńskich organów płciowych.

Co lepsze – sterylizacja czy kastracja?

Oba rodzaje ubezpłodnienia zwierząt mają zalety i wady. Również wokół obu narosło wiele mitów, nie mających nic wspólnego z prawdą. Oto niektóre z nich:

Kastracja jest ryzykowna i zagraża życiu. Sama kastracja nie stanowi dla psa zagrożenia. Muszą być jednak zachowane określone procedury przygotowania zwierzęcia do zabiegu. Powinno być ono klinicznie zdrowe, dlatego przed operacją należy wykonać badanie krwi i moczu oraz zbadać serce w aspekcie znieczulenia ogólnego, jakie stosuje się w tym wypadku. Zwierzę przed operacją powinno być pozbawione pasożytów wewnętrznych i zewnętrznych (glisty, świerzb u psa). Oczywiście każdy zabieg chirurgiczny niesie ryzyko powikłań, dlatego zawsze właściciel psa podpisuje zgodę na jego wykonanie
Kastraty są bardziej podatne na choroby. Jest dokładnie odwrotnie – zwierzęta pozbawione narządów rozrodczych nie są narażone na ryzyko zachorowania na ich nowotwory i wszelkie stany zapalne, nie występuje też ciąża urojona. W wyniku zaprzestania produkcji hormonów pies staje się spokojniejszy, osłabiają się jego zachowania terytorialne – przestaje znaczyć teren, nie przejawia skłonności do ucieczek. Podatność na wymienione schorzenia i zachowania nie znika natomiast po sterylizacji, podczas której nie są usuwane gonady
Kastracja szkodzi, bo suka powinna mieć raz w życiu potomstwo. Nic bardziej błędnego. Nie wiadomo, skąd wziął się ten popularny stereotyp; po pierwsze nie jest prawdą, że suka musi mieć potomstwo „dla zdrowia”. Przeciwnie, po jednorazowym pokryciu i porodzie gospodarka hormonalna suki nastawia się w kolejnych cyklach na krycie i ciążę, a jej brak może skutkować nieobojętną dla zdrowia ciążą urojoną. Po drugie, jeżeli właściciel zdecyduje się pozwolić suce na jeden miot, to po jego odchowaniu może sukę bez problemu wykastrować. Nie ma więc żadnego związku pomiędzy rzekomą szkodliwością kastracji a posiadaniem przez sukę szczeniąt.

Z powyższego wynika, że zdecydowanie korzystniejszym dla psa zabiegiem ze względów zdrowotnych jest kastracja. Wskazań do niej jest więcej. Powinno się kastrować wszystkie odłowione psy bezpańskie, psy pozostające w schroniskach i wydawane nowym właścicielom, a także zwierzęta nierasowe, aby możliwie maksymalnie ograniczyć ich bezdomność. W przypadku psów i suk rodowodowych kastracja wskazana jest w przypadku schorzeń genetycznych i o podejrzeniu odziedziczalności (dysplazja stawu biodrowego u psa, zespół przedsionkowy u psa), a także dziedzicznych wad rozwojowych.

Minusem kastracji jest, że u niektórych psów zanik produkcji hormonów powoduje pogorszenie się jakości sierści. Dotyczy to zwłaszcza ras długowłosych, u których szata staje się zmierzwiona, cienka i nabiera skłonności do filcowania i kołtunienia. U długowłosych kastratów, zwłaszcza o szacie dwuwarstwowej, konieczna jest regularna jej pielęgnacja – wyczesywanie podszerstka, wycinanie kołtunów i szczotkowanie. Niekiedy niezbędne jest ostrzyżenie.

Również często u kastratów występuje skłonność do nadwagi. Dlatego po zabiegu trzeba psu zmienić dietę. Warto zapytać lekarza weterynarii, jaką karmę podawać psu po sterylizacji, a jaką po kastracji. Po sterylizacji na ogół pozostaje się przy dotychczasowym sposobie żywienia, natomiast po kastracji przyda się karma niskotłuszczowa dla psa, którą podaje się zgodnie z zaleceniami na opakowaniu. Dobrze jest też zmienić sposób karmienia na naturalny i przyrządzać posiłki w domu ze świeżych składników, wzbogacając je odpowiednimi suplementami.

Jak odchudzić psa, który po kastracji nadmiernie przytył? Wystarczy dotychczas podawaną dzienną rację zmniejszyć o jedną trzecią i zwiększyć ilość ruchu, zwłaszcza na spacerach. Nie jest prawdą, że kastraty są „leniwe”; pies, który z natury jest żywiołowy i pełen temperamentu, nie traci tych cech i należy mu zapewnić możliwość spożytkowania energii. Lepiej też podawać psu mniejsze porcje jedzenia w krótszych odstępach czasu.

Uwaga: mimo że kastraty uchodzą za spokojniejsze, nie jest prawdą, że zabieg kastracji jest „lekiem na całe zło”. Jeżeli pies ma z natury dominujący charakter i tendencje do agresji, nie należy oczekiwać, że zabieg diametralnie odmieni jego psychikę. Co więcej, może się zdarzyć, że po zabiegu skłonności do agresji nawet wzrośnie. Jest to skutkiem błędów wychowawczych, jakie popełnił właściciel w początkowym okresie życia psa, przebytego stresu, lęku i innych czynników.

Nie jest jednak prawdą, że kastracja stanowi remedium na wszystkie problemy behawioralne zwierzaka. Zdarza się, że nawet wykastrowane samce mają tendencje do agresji czy silną potrzebę dominacji i przywództwa. W takiej sytuacji przyczyną negatywnych zachowań może być usposobienie zwierzęcia, nieprawidłowe nawyki z początkowych okresów życia czy lęk. Nie należy bowiem zapominać, że w większości wypadków podłożem agresji jest strach.