Wśród chorób zakaźnych, jakie zagrażają naszym psom, jedną z najgroźniejszych – obok parwowirozy – jest nosówka. Mogą na nią zapaść wszystkie psy, bez względu na rasę, wiek lub płeć, aczkolwiek najczęściej zakażają się szczenięta w wieku od 3 do 6 miesięcy. Wyjaśniamy istotę nosówki, jej profilaktykę oraz leczenie.

Co to jest nosówka u psa?

Nosówka (łac. Febris catarrhalis et nervosa canum, Febris catarrhalis infectiosa canum) jest wysoce zaraźliwą chorobą zakaźną psów, wilków, lisów i wszystkich psowatych. Wywołuje ją wirus z rodziny Paramyxoviridae. Jest on dość oporny na działanie czynników środowiskowych; w temperaturze 4^o C może przeżyć do 14 dni, w 37^o C ginie po 60 minutach, zaś poddany ekspozycji na promienie słoneczne wytrzymuje 2 do 3 dni.  Jest natomiast wrażliwy na działanie eteru i chloroformu, a ginie natychmiast pod działaniem 0,1 proc. roztworu formaliny, 3 proc. roztworu wodorotlenku sodu (NaOH), 0,5 proc. roztworu fenolu (C₆H₅OH), a także wapna chlorowanego (CaClO)₂. Przebieg nosówki jest ciężki do bardzo ciężkiego i charakteryzuje się bardzo wysoką śmiertelnością, zwłaszcza młodych szczeniaków.

Nosówka u psa – przyczyny

Zakażenie następuje poprzez kontakt z wydzielinami i płynami ustrojowymi chorego zwierzęcia. Wirus, namnożony w dużych ilościach, znajduje się w wydzielinie z nosa, łzach, ślinie i moczu. Może dostać się do organizmu zdrowego psa drogą kropelkową lub pokarmową. Kontakt następuje podczas spaceru lub w domu, jeżeli wirus zostanie przypadkowo przeniesiony np. na butach mieszkańców lub łapach matki szczeniaków. 

Wirus nosówki po przeniknięciu do organizmu zaczyna się bardzo szybko namnażać, przede wszystkim w migdałkach i węzłach chłonnych śródpiersia, a następnie dostaje się do krwiobiegu. W ten sposób wirus w ciągu kilkudziesięciu godzin dociera do wszystkich narządów limfatycznych, uszkadzając je, co skutkuje spadkiem odporności (immunosupresją). Ułatwia to zaatakowanie wszystkich układów: pokarmowego, oddechowego, moczowego, nerwowego oraz skóry. Inkubacja wirusa nosówki trwa od 3 do 7 dni.

Nosówka u psa – objawy

Pierwszym typowym objawem nosówki u psa jest wysoka temperatura, mogąca sięgać 41 stopni. W zależności od postaci choroby dalsze objawy są zróżnicowane. Przyjęto następującą klasyfikację postaci:

• Nieżytowa – wysokiej gorączce towarzyszy osowiałość, wypływ z nosa i oczu i biegunka. Niekiedy objawy te mogą być niezauważone z uwagi na łagodność. Wielu właścicieli psów je bagatelizuje, sądząc, że to chwilowa niedyspozycja. Niestety, postać nieżytowa nosówki jest na ogół stadium początkowym, przechodzącym w znacznie cięższy stan
• Płucna – objawiająca się zapaleniem płuc i wypływem z nosa, który może być ropny, surowiczy lub krwisty
• Żołądkowo-jelitowa – objawem jest zapalenie żołądka i jelit, któremu towarzyszą wymioty (p. dlaczego pies wymiotuje) i biegunka. Postać nieleczona skutkuje odwodnieniem i silnym wychudzeniem psa. Te objawy nosówki mogą być mylące, gdyż w podobny sposób objawia się parwowiroza u psa
• Oczna – objawy to owrzodzenie rogówki, jej perforacja, surowiczo-ropny wypływ z oczu
• Nerwowa – najcięższa, występuje po zaniku objawów postaci nieżytowej. Objawy są różne, zależnie od umiejscowienia się zmian. Jeżeli wirus zaatakuje nerwy obwodowe, wówczas może wystąpić porażenie, niedowład kończyn i niezborność ruchów. Infekcja ośrodkowego układu nerwowego skutkuje zaburzeniami świadomości, zmianą zachowania psa i otępieniem. W postaci nerwowej najczęstszym powikłaniem jest padaczka u psa. Postać ta najczęściej trwale uszkadza układ nerwowy
• Skórna – nosówka może także przybrać postać tzw. twardej łapy. Objawy to twarde zgrubienia na opuszkach kończyn i nosie. Ich powierzchnia staje się chropowata i spękana, jakby przesuszona. Ponadto zmiany skórne mogą wystąpić na kufie i wewnętrznej stronie ud.

Nosówka u psa – leczenie

Nosówka jest chorobą wirusową, zatem jej leczenie jest głównie objawowe. Oprócz tego podaje się leki zwalczające zakażenia wtórne (antybiotyki) oraz wzmacniające układ odpornościowy, a także przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. W postaci żołądkowo-jelitowej największe znaczenie ma nawadnianie psa i podawanie elektrolitów. Do czasu ustania wymiotów i biegunki nie podaje się żadnego jedzenia. Jeżeli stan ten się przedłuża, należy rozważyć odżywianie pozajelitowe. Lekarze weterynarii nie są natomiast zgodni co do zasadności podawania surowicy przy rozwiniętych objawach infekcji.

W postaci nerwowej podaje się witaminy z grupy B, leki neurotropowe i przeciwzapalne, a jeżeli wystąpi padaczka – przeciwpadaczkowe. Przy porażeniach i niedowładach konieczna jest rehabilitacja (zabiegi fizjoterapeutyczne).

Nosówka u psa – domowe sposoby

Nie ma domowych sposobów na leczenie nosówki. Jednak można stworzyć psu warunki do szybszego ustąpienia objawów, a odpowiednimi zabiegami pielęgnacyjnymi i właściwą dietą złagodzić przebieg choroby.

W udrożnieniu górnych oddechowych pomaga zwiększona wilgotność powietrza. Warto w pomieszczeniu, gdzie przebywa chory pies, ustawić nawilżacz, ostatecznie umieścić legowisko psa w łazience, uprzednio napełniwszy wannę bardzo ciepłą wodą – parując nawilży powietrze. Konieczne jest czyszczenie psiego nosa, aby usunąć zakrzepłą wydzielinę. Jeżeli pies nie daje sobie czyścić nosa mechanicznie, można sprowokować kichanie, łaskocząc obrzeża otworów nosowych za pomocą piórka (np. z poduszki). Nos czyści się nawilżoną chusteczką higieniczną, a następnie cienko smaruje wazeliną.

W postaci żołądkowo-jelitowej, po ustaniu wymiotów, podaje się kleik ryżowy ugotowany i zmiksowany razem z marchwią. Stopniowo rozkarmia się psa, dodając ugotowane i zmiksowane mięso z kurczaka, a następnie powoli powracając do zwykłego karmienia. Jedzenie dla psa powinno  być ciepłe (ale nie gorące). W innych postaciach nosówki najlepiej podawać posiłki przyrządzane w domu ze świeżych składników, również ciepłe, lekkostrawne, nie zapominając o suplementacji witaminowo – mineralnej.

W celu zmniejszenia obrzęku błony śluzowej nosa można podać psu po 2 – 3 krople roztworu soli fizjologicznej (do kupienia w każdej aptece) do każdego otworu nosowego. Nie wolno dodawać do roztworu jakichkolwiek innych substancji.

Czy nosówka u psa jest wyleczalna?

W wyleczeniu nosówki najważniejszą rolę odgrywa czas. Im wcześniej choroba zostanie zdiagnozowana, tym lepsze rokowania, aczkolwiek na ogół nie są one pomyślne – 90 proc. przypadków kończy się śmiercią. Dlatego w przypadku kontaktu psa z innym, nieznanym zwierzęciem właściciel powinien bacznie go obserwować – o ile nie był wcześniej szczepiony. W przypadku zauważenia wspomnianych wcześniej objawów należy niezwłocznie udać się z psem do lekarza weterynarii.

Jednak zasadniczą sprawą jest profilaktyka nosówki, polegająca na szczepieniach. Pierwsze szczepienie powinno się wykonać u szczeniąt w wieku 7 – 8 tygodni po uprzednim odrobaczeniu. Po około trzech tygodniach szczepienie należy powtórzyć, a po następnych trzech podać dawkę przypominającą. Następnie szczepi się jednokrotnie po roku, a później co dwa lata. Pies do szczepienia powinien być zdrowy; lekarz weterynarii zbada go, zmierzy temperaturę i podejmie decyzję o szczepieniu. Jeżeli właściciel ma wątpliwości, czy pies może jeść przed szczepieniem, wyjaśniamy: nie ma przeszkód, aby otrzymał posiłek, o ile po jedzeniu dobrze zniesie jazdę samochodem. Jeżeli cierpi na chorobę morską, lepiej go nie karmić. Nie należy też dawać psu jeść bezpośrednio przed jazdą, lepiej nakarmić go na około dwie godziny wcześniej.