Psie zdrowie

Nużeniec (nużyca) u psa – przyczyny, objawy i leczenie

Pies jest żywicielem wielu mikroorganizmów, które zazwyczaj nie szkodzą ani jemu, ani człowiekowi. Istnieją jednak takie, które zaczynają się intensywnie namnażać w określonych warunkach, kiedy układ odpornościowy psa jest osłabiony i nie radzi sobie z nimi. Do takich drobnoustrojów należą nużeńce, które wywołują uciążliwą chorobę – nużycę. Przybliżamy jej istotę.

Co to jest nużyca u psa?

Nużyca (demodekoza) u psa jest chorobą pasożytniczą, wywołaną przez roztocza o nazwie nużeniec psi (Demodex canis). Rzadziej spotyka się dwa inne gatunki nużeńca – Demodex injai i Demodex cornei. Roztocze te są bardzo małe (około 0,3 mm długości) i bytują w mieszkach włosowych, gruczołach łojowych oraz warstwie rogowej naskórka każdego psa, także zdrowego, nie dając żadnych objawów. Już w kilka godzin po przyjściu na świat szczeniąt suka przekazuje im nużeńce podczas wylizywania i karmienia. Dopóki układ odpornościowy psa funkcjonuje prawidłowo, dopóty nużeńce nie są niebezpieczne. Jednak nawet przy chwilowym spadku odporności organizmu mogą zacząć dynamicznie się namnażać, co skutkuje pojawieniem się choroby.

Nużyca częściej pojawia się u szczeniaków niż u dorosłych psów. Oczywiście występuje także i u dorosłych, szczególnie starszych i schorowanych, bez względu na wielkość i płeć. Niektóre rasy są bardziej predysponowane do nużycy, np. wyżły weimarskie. Z kolei u niektórych raz zauważa się zjawisko występowania nużycy tylko u osobników dorosłych (pudle), u innych objawia się jedynie silnym świądem skóry bez przełysień (west highland white terrier) lub występuje w postaci idiopatycznej – bez określonej przyczyny pierwotnej (cocker spaniel angielski).

Nużyca u psa – przyczyny

Nużyca może pojawić się jako powikłanie w wyniku innych schorzeń, powodujących spadek odporności, jak cukrzyca, choroby wirusowe, ropomacicze u psa, alergie, a także zaburzenia autoimmunologiczne. Nużeńce mogą również uaktywnić się w wyniku osłabienia odporności spowodowanej stanami zapalnymi w obrębie ucha wewnętrznego lub błony bębenkowej, powodującymi zaburzenia równowagi (p. Zespół przedsionkowy u psa).

Generalnie przyczyny wystąpienia nużycy u psa można podzielić na trzy grupy:

Nadmierne namnożenie się liczby roztoczy, zazwyczaj w przypadkach wrodzonych predyspozycji rasowych lub osobniczych (głównie rasy krótkowłose – dobermany, dogi, boksery, wyżły krótkowłose)
Obniżenie odporności bądź pojawienia się zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego na skutek innych chorób (jako schorzenie wtórne)

Do schorzeń, które mają wpływ na obniżenie odporności, zalicza się te wywołane zakażeniem bakteryjnym, wirusowym, grzybiczym lub pasożytniczym (np. silne zarobaczenie, tasiemczyca, świerzb u psa), nowotwory – zwłaszcza podczas stosowania chemioterapii. Odporność u psa okresowo spada również po zabiegach operacyjnych, np. ubezpłodnienia (p. Kastracja a sterylizacja) czy ortopedycznych (p. Dysplazja stawu biodrowego u psa). Oprócz tego czynnikiem ryzyka mogą być złe warunki bytowe lub silny stres.

Nużyca u psa – objawy

Istnieją dwie postacie nużycy u psa – uogólniona i miejscowa. Objawami wspólnymi dla obu postaci są:

Wypadanie sierści
Zaczerwienienie skóry i złuszczanie się naskórka (łojotok)
Wykwity skórne (krosty, guzki, zaskórniki, owrzodzenie, strupy)
Stany zapalne skóry na kończynach
Otępienie (letarg).

Objawy skórne są charakterystyczne przede wszystkim dla postaci miejscowej. Są one zauważalne dookoła oczu (tzw. zmiany okularowe, charakterystyczne dla nużycy u szczeniąt), na kufie, na głowie, na uszach od zewnątrz, na tułowiu i przednich łapach. Na ogół zmiany te nie powodują świądu, a u większości młodych psów ustępują samoistnie po kilku tygodniach. Ta postać nużycy może jednak zmienić się w uogólnioną; wówczas oznaki widoczne są na całym ciele psa, ponadto może dołączyć się powiększenie węzłów chłonnych i nadkażenia bakteryjne.

U psów dorosłych (w wieku powyżej 1,5 roku) i starszych postać uogólniona pojawia się zawsze na skutek obniżenia odporności, a jej objawy są takie same jak u psów młodych. Niekiedy postać uogólniona objawia się również zmianami skórnymi (swędzenie, bolesność, rumień, wysięki ropne) pomiędzy palcami (postać palcowa – pododemodekoza). Tę postać leczy się najtrudniej ze wszystkich.

Nużyca u psa – leczenie

Rozpoznanie nużycy u psa następuje po zbadaniu zeskrobin ze skóry pod mikroskopem. Niekiedy lekarz weterynarii zleca także przeprowadzenie badań włosów, mieszków włosowych i badania histopatologicznego wycinka skóry.

Leczenie polega nie tylko na pozbyciu się pasożytów, ale głównie na podniesieniu odporności psa poprzez wyleczenie schorzeń pierwotnych. W tym celu przeprowadza się szczegółowy wywiad, bowiem nie ma jednego schematu leczenia – każdy przypadek traktowany jest indywidualnie. Tak też są dobierane leki.

W celu pozbycia się roztoczy stosowane są leki zawierające amitrazę, moksydektynę lub milbemycynę, a w stadium bardziej zaawansowanym iwermektynę. Leki na zlikwidowanie pasożytów podaje się psu przez dłuższy czas, w odstępach tygodniowych, dwutygodniowych lub miesięcznych. Nie do przewidzenia jest, kiedy będzie można zaprzestać ich stosowania. W trakcie leczenia należy regularnie pobierać zeskrobiny ze skóry, aby ocenić skuteczność zastosowanego leku. Dodatkowo można wspomagać leczenie kąpielami w specjalnych szamponach, a jeżeli wystąpiły powikłania w postaci nadkażeń, niezbędne jest wdrożenie antybiotyku.

Z uwagi na różny okres pozbywania się nużeńca nie można dokładnie oszacować kosztów leczenia; jest ono długotrwałe i z pewnością nie jest tanie.

Nużyca u psa – domowe sposoby

Domowe sposoby leczenia nużycy u psa mogą być bardzo cenną suplementacją terapii farmaceutycznej, choć nie są w stanie jej zastąpić. Oprócz leków zaleconych przez lekarza weterynarii pomocne jest podawanie psu:

Nienasyconych kwasów tłuszczowych (np. olej z łososia, ogórecznika, wiesiołka lnu), uzupełniających braki lipidów w naskórku i łagodzących podrażnienia skóry. NNKT wspomagają produkcję włókien kolagenowych i elastynowych oraz działają przeciwzapalnie
Witamin A, C, E oraz z grupy B, a także związków cynku, selenu i żelaza.

Niezmiernie ważne jest częste pranie w temperaturze minimum 60 stopni legowiska i wszystkich posłań, na których pies przebywa w domu. Pomocne jest suszenie ich na zewnątrz, wystawiając na działanie promieni słonecznych. Posłania bawełniane można prasować gorącym żelazkiem.

Nużyca u psa – czy jest zaraźliwa dla ludzi?

Według dotychczasowych badań, nie ma możliwości przekazania nużeńca przez psa na człowieka. Teoretycznie istnieje znikome ryzyko w przypadku osób z bardzo osłabioną odpornością, przewlekle chorych i będących w trakcie specjalistycznego leczenia (np. chemioterapii). Wprawdzie na człowieku równie bytuje nużeniec, jednak są to inne jego gatunki – Demodex folliculorum i Demodex brevis.

Nie ma również obawy zarażenia się psa od innego psa. Wyjątkiem jest przekazanie pasożytów przez sukę szczeniętom. Natomiast pies nie zarazi się ani na spacerze, ani w gabinecie weterynaryjnym, ani też podczas zabiegów leczniczych, podczas których korzysta z urządzeń, z których korzystają inne zwierzęta – np. bieżnia wodna dla psów. Mimo wszystko należy zachować daleko idącą ostrożność w kontaktach z psem chorym na nużycę z uwagi na wtórne infekcje.