Psie zdrowie

Spondyloza u psa – przyczyny, objawy i leczenie

Niekiedy psy, zwłaszcza starsze, mają kłopoty ze wstawaniem z pozycji siedzącej lub leżącej. Można u nich także zaobserwować ociężałość ruchów. Im starszy pies, tym objawy coraz bardziej wyraźne. U psów większych ras częstą przyczyną takiego stanu jest postępujące zwyrodnienie lub dysplazja stawów biodrowych. Bywa jednak, że lekarz weterynarii rozpoznaje spondylozę. Czym ona jest, czy można jej zapobiec i ją wyleczyć? Wyjaśniamy.

Co to jest spondyloza u psa

Kręgosłup wszystkich ssaków, w tym również psa, składa się z kręgów kostnych połączonych stawami. Pomiędzy kręgami znajdują się krążki międzykręgowe (dyski), stanowiące swoiste amortyzatory. Połączone licznymi więzadłami kręgi tworzą elastyczną oś ciała. Wewnątrz kręgów, wzdłuż całego kręgosłupa, biegnie rdzeń kręgowy, połączony z mózgiem, wraz z którym składa się na centralny układ nerwowy, mający liczne odnogi nerwowe, wiodące do różnych obszarów organizmu. Kręgosłup dzieli się na odcinki: szyjny (7 kręgów), piersiowy (13 kręgów), lędźwiowy (7 kręgów), krzyżowy (3 kręgi) i ogonowy (20 – 23 kręgi).

Spondyloza (spondylosis deformans) jest przewlekłą chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa, występującą u psów w drugiej połowie życia. Najczęściej ujawnia się w odcinkach lędźwiowym i lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa, przy czym w miarę postępu zwyrodnienia powstają osteofity (tzw. dzioby). Są to wytwory tkanki kostnej, zwane również ostrogami, mogące przebiegać pomiędzy dwoma lub trzema kręgami, a niekiedy wzdłuż większych odcinków kręgosłupa. Osteofity mogą powstawać w jednym lub kilku miejscach jednocześnie, co ma bezpośredni wpływ na zesztywnienie i ograniczenie ruchów danego odcinka.

Spondyloza występuje u psów wszystkich ras, aczkolwiek jeszcze niedawno uważano, że jedynie dużych i olbrzymich. Zazwyczaj rozpoznawana jest u zwierząt w wieku 8 – 10 lat. Trzeba jednak pamiętać, że schorzeń kręgosłupa w odcinkach lędźwiowym i lędźwiowo-krzyżowym jest wiele, np. wypadnięcie dysku, dysplazja stawów biodrowych czy zespół końskiego ogona u psa. Konieczne jest więc gruntowne badanie, aby postawić jednoznaczną diagnozę i podjąć dalsze postępowanie.

Spondyloza u psa – przyczyny

Przyczyny spondylozy u psa nie są do końca poznane. Lekarze weterynarii i uczeni są zgodni co do największego prawdopodobieństwa wieloprzyczynowości choroby. Wymieniane jest obciążenie genetyczne (co wskazywałoby na jej dziedziczność), niewłaściwe żywienie, szczególnie młodego psa w trakcie rozwoju układu kostnego, złe warunki bytowe, stres, brak ruchu lub przeciwnie – nadmierne obciążenie wysiłkowe, kontuzje. Za jedną z najważniejszych przyczyn podawane są predyspozycje rasowe. Z badań wynika, że spondyloza występuje w 3 proc. populacji labradorów, ale wśród np. bokserów jest już 20 proc. obciążonych osobników, natomiast dotkniętych chorobą owczarków niemieckich jest aż 40 proc.

Obciążenie genetyczne nie jest do końca zbadane, choć wymieniane jest ono także jako jedna z prawdopodobnych głównych przyczyn spondylozy. Byłoby to dużym utrudnieniem dla hodowców, gdyż choroba ujawnia się w wieku, w którym psy i suki zakwalifikowane do hodowli dały już potomstwo i nie wiadomo, czy odziedziczyło ono spondylozę. To szczególnie ryzykowne zwłaszcza w przypadku psów reproduktorów, które nie mają ustalonego limitu kryć ani ograniczeń wiekowych (suka traci uprawnienia hodowlane z upływem roku kalendarzowego, w którym kończy 8 lat). W każdym razie hodowcy, chcąc dochować się zdrowych szczeniąt, powinni badać rodowody ich rodziców i w miarę zasięgniętych informacji na temat ich przodków unikać skojarzeń osobników, będących potomkami psów i suk dotkniętych spondylozą w starszym wieku.

Spondyloza u psa – objawy

Początkowa faza choroby nie daje wyraźnych objawów i właściciel nie jest w stanie ich zauważyć. Dostrzegalne są dopiero w fazie bardziej zaawansowanej. Charakterystycznym objawem są trudności ze wstaniem rano, po nocnym śnie lub po dłuższym leżeniu. Wraz z rozruszaniem się psa objawy stają się coraz mniej widoczne. Generalnie z czasem obniża się chęć do aktywności, pies odczuwa ból i zesztywnienie. Dalszy rozwój choroby wiąże się z możliwością pojawienia się niedowładu, a nawet paraliżu kończyn tylnych. Pies może tracić równowagę, przewracać się, zdradzając symptomy przypominające inne choroby (p. padaczka u psa).

Bolesność może objawiać się także w inny sposób; np. pies przestaje się cieszyć z powodu powrotu domowników (merdanie ogonem sprawia mu ból), niechętnie wychodzi na spacery, choć do tej pory okazywał entuzjazm na widok obroży i smyczy, staje się osowiały i apatyczny, co jest też charakterystycznym objawem innych chorób (p. parwowiroza u psa). Jeżeli te ostatnie oznaki występują bez innych typowych reakcji na ból, mogą zmylić właściciela, bowiem apatia, osowiałość i brak apetytu towarzyszą także w początkowych stadiach innych chorób, jak nosówka u psa czy bardzo niebezpieczny dla życia i wymagający natychmiastowej interwencji chirurgicznej skręt żołądka u psa. Należy zwracać szczególną uwagę na te objawy zwłaszcza u większych psów, u których skręt żołądka występuje częściej niż u małych, podobnie zresztą jak i spondyloza. Porażenie kończyn z kolei może skutkować niemożnością oddawania moczu i kału.

Lekarze weterynarii wyróżniają pięć stopni zaawansowania spondylozy u psa, dające różne i stopniowo nasilające się objawy kliniczne:

Stopień zerowy – na trzonach kręgowych pojawiają się ząbkowate twory nie dłuższe niż 3 mm w 1 – 2 szczelinach między kręgami, albo jeden „ząbek” dłuższy niż 3 mm
Stopień pierwszy – liczba ząbkowatych tworów o długości poniżej 3 mm jest większa i pojawiają cię one w 3 – 4 szczelinach, albo „ząbki” dłuższe niż 3 mm w 2 – 3 szczelinach; w jednej lub dwóch szczelinach mogą tworzyć się wysepki
Stopień drugi – tworzą się mostki w 1 – 2 szczelinach międzykręgowych albo większe wysepki w 2 – 3 szczelinach
Stopień trzeci – pojawiają się mostki i duże wysepki w więcej niż trzech szczelinach międzykręgowych
Stopień czwarty – tworzą się skostnienia, nieprzerwane i powiązane, prowadzące do usztywnienia.

Spondyloza u psa – leczenie

Spondyloza u psa jest chorobą nieuleczalną. Nie zostały jeszcze opracowane leki, które likwidowałyby wytworzone osteofity lub mostki międzykręgowe. Nie istnieją również leki zapobiegające spondylozie ani spowalniające jej rozwój. Leczenie jest zatem niemal wyłącznie objawowe. Przy bolesności stosuje się leki: przeciwbólowe, niesteroidowe przeciwzapalne lub (lokalnie) steroidowe przeciwzapalne. Można podawać także suplementy diety zawierające kwas hialuronowy, chondroitynę bądź glikozaminoglikany, które redukują bolesność i umożliwiają zmniejszenie dyskomfortu, spowodowanego sztywnością kręgosłupa.

Leczenie chirurgiczne spondylozy u psa, choć możliwe, zazwyczaj jest odradzane przez lekarzy weterynarii. Operacja jest skomplikowana i trudna w porównaniu z innymi zabiegami. Jest też ryzykowna dla psa, zwłaszcza w starszym wieku, choćby ze względu na konieczność znieczulenia ogólnego. Jednak zasadniczym przeciwwskazaniem jest bardzo niska skuteczność operacji (w odróżnieniu od innych, dających niemal stuprocentową szansę wyleczenia (p. wnętrostwo u psa, wiśniowe oko u psa); po usunięciu zmian zwyrodnieniowych odrastają one od nowa i zabieg mija się z celem.

Innowacją w terapii spondylozy jest IRAP® (ang. Interleukine Receptor Antagonist Protein – proteinowy antagonista dla receptora interleukiny). Interleukina to wspólna nazwa dla grupy białek odpowiadających za stany zapalne i odporność na nie. Blokada receptora interleukiny zmniejsza reakcję zapalną. Od kilku lat metoda ta stosowana jest w USA, Wielkiej Brytanii i w Niemczech, gdzie została opatentowana, do leczenia zwyrodnienia stawów. W Polsce jest już wdrażana i lekarze weterynarii są nastawieni na ogół optymistycznie na podstawie dotychczasowych wyników.

Spondyloza u psa – rokowania

Jak już wspomniano, spondyloza jest chorobą nieuleczalną, zatem rokowania są co do zasady niepomyślne. Niemniej, spondyloza nie jest sama w sobie wyrokiem dla psa; stanowi jedynie informację dla właściciela odnośnie postępowania ze zwierzęciem, aby maksymalnie złagodzić jego cierpienie. Podstawowym wymogiem jest utrzymanie psa w dobrej kondycji, a więc zachowanie szczupłej sylwetki i niedopuszczanie do nadwagi (która silnie obciąża kręgosłup), odpowiednie ćwiczenia fizyczne, podawanie zalecanych suplementów. Pies powinien być pod stałą kontrolą lekarza weterynarii i regularnie badany. Należy pamiętać, że spondyloza jest czynnikiem osłabiającym odporność organizmu i chore psy łatwiej ulegają infekcjom bakteryjnym, wirusowym, a także pasożytniczym (p. nużyca u psa). Przy wyraźnym pogorszeniu się stanu psa konieczne jest zbadanie, czy nie uległ on zakażeniu.

Spondyloza u psa – rehabilitacja

Rehabilitacja jest bardzo pomocna w leczeniu spondylozy u psa, gdyż zapobiega całkowitemu zesztywnieniu kręgosłupa. Ćwiczenia powinny być umiarkowane pod względem wysiłku, dostosowane do stopnia zaawansowania choroby i wieku psa. Bardzo dobre wyniki daje pływanie; jest ono bezpieczne dla psa i wzmacnia mięśnie kręgosłupa. Poprawę ruchu i wzmocnienie masy mięśniowej uzyskuje się również podczas ćwiczeń na bieżni wodnej. Warunkiem powodzenia jest systematyczność ich wykonywania.

Oprócz tego stosuje się ćwiczenia bierne, masaże, ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha, a także laseroterapię, magnetoterapię, akupunkturę i TENS (ang. Transcutaneal Electrical Nerve Stimulation – śródskórna elektryczna stymulacja nerwów). Zwłaszcza laseroterapia działa bardzo pozytywnie; redukuje ból, rozgrzewa, stymuluje angiogenezę (proces tworzenia się naczyń włosowatych), pobudza gojenie się tkanek i poprawia odżywienie tkanki chrzęstnej. Natomiast elektrostymulacja wykorzystywana jest w celu uśmierzenia bólu, a stosowana zamiennie z lekami przeciwbólowymi znacznie odciąża wątrobę.