Wnętrostwo u psa – objawy i leczenie
Spis treści
Wnętrostwo jest anomalią rozwojową, polegającą na niezstąpieniu jednego lub obu jąder do worka mosznowego. U nowonarodzonych szczeniąt – samców jądra nie znajdują się w mosznie; dopiero w ciągu kilku tygodni przesuwają się do niej i w wieku około 6 tygodni u większości samców są już wyczuwalne, choć nierzadko proces ten trwa dłużej. Jeżeli w wieku 6 miesięcy oba jądra nie znajdują się w mosznie, mówimy o wnętrostwie. Jak można pomóc psu w takiej sytuacji?
Wnętrostwo u psa – geneza zaburzenia
Zrozumienie zjawiska wnętrostwa należy poprzedzić zapoznaniem się z anatomią męskich narządów płciowych psa. Składają się one z dwóch podstawowych zespołów: wewnętrznego i zewnętrznego. Wewnętrzne narządy płciowe obejmują:
- Jądra (gonady męskie) – parzysty narząd wytwarzający gamety męskie (plemniki) oraz hormon męski (testosteron)
- Drogi wyprowadzające plemniki – 1. Parzyste najądrza, zbudowane z długich pojedynczych przewodów, w którym plemniki uzyskują zdolność poruszania się i po dojrzeniu są magazynowane; 2. Nasieniowody – parzyste, stanowiące przedłużenie przewodów najądrzy, uchodzące do cewki moczowej, którą nasienie wydostaje się na zewnątrz. Zakończone zgrubieniem, nazywanym bańką nasieniowodu
- Cewka moczowa, rozpoczynająca się od strony szyjki pęcherza moczowego, a kończąca się ujściem na żołędzi prącia
- Gruczoł krokowy (prostata) – u psów silnie rozbudowany; produkuje wydzielinę, zawierającą enzymy, cholesterol oraz mleczany. Środowisko tej wydzieliny jest przyjazne dla plemników, które wraz z nią składają się na ejakulat samca.
Zewnętrzne narządy płciowe obejmują:
- Prącie – narząd kopulacyjny samca, zbudowany z korzenia, trzonu i żołędzi, składającej się z części długiej i opuszki. Podczas pobudzenia płciowego części te wypełniają się krwią, wywołując wzwód. U psów występuje ponadto kość prąciowa (os penis), umożliwiająca kopulację przy niepełnym wzwodzie
- Moszna – worek skórny pomiędzy udami, przystosowany do umieszczenia w nim jąder. Przejście z jamy brzusznej do moszny to bardzo wąski przewód, zwany kanałem pachwinowym, w którego świetle znajduje się powrózek nasienny
- Napletek – fałd skórny, ochraniający żołądź prącia.
Kanałem pachwinowym jądro podczas zstępowania przesuwa się z jamy brzusznej w stronę moszny. Kanał ten jest drożny przez około 8-9 tygodni po urodzeniu, po czym rozpoczyna się proces jego zarastania. Trwa on do około 6 miesięcy życia szczeniaka, kiedy ulega całkowitemu zamknięciu. Do tego czasu jądro może cofać się do kanału i wracać z powrotem do moszny. Zdarza się to u szczeniaków przestraszonych lub zdenerwowanych, czasem przy podwyższonej temperaturze. Wówczas mówi się o tzw. jądrze wędrującym. Jeżeli cofnięte jądro nie wróci do moszny, a kanał zarośnie – nie ma ono powrotu, pies pozostaje wnętrem. Wnętrostwo może być jednostronne lub (rzadziej) obustronne.
Wnętrostwo u psa – objawy
Na ogół u psa nie występują objawy, które wskazywałyby na jądro zatrzymane w kanale pachwinowym. Można natomiast zauważyć brak jednego lub obu jąder w mosznie. Jest to widoczne na pierwszy rzut oka u psów krótkowłosych. U zwierząt z dłuższą sierścią nie da się zauważyć wnętrostwa, konieczne jest badanie palpacyjne lub rozgarnięcie sierści.
W przypadku pojawienia się zmian patologicznych lub zaburzeń na tle hormonalnym, będącymi skutkiem wnętrostwa, można zauważyć u psa różne objawy. Jądro ektopowe (czyli to, które nie zstąpiło) często ulega nowotworom. To z nimi związana jest większość objawów wnętrostwa u psa. Guzy nowotworowe produkują estrogeny, które odpowiadają za występowanie tych objawów. Do najbardziej typowych należy pojawienie się u samca cech typowych dla suki, np. powiększenie gruczołów sutkowych, wydzielanie zapachu przyciągającego inne samce, zmniejszenie napletka, nienaturalnie obfite linienie, anemia, degeneracja prostaty, itp.
Niekiedy zdarza się skręt jądra ektopowego. W takiej sytuacji występują objawy ostrego brzucha, przypominające inne niebezpieczne choroby, jak parwowiroza u psa czy skręt żołądka u psa. Dochodzi do tego wysoka temperatura, wymioty, rozdęcie powłok brzusznych i apatia, będąca objawem w zasadzie większości psich chorób (p. nosówka u psa, nużyca u psa).
Lekarz weterynarii rozpoznaje wnętrostwo na podstawie badania palpacyjnego moszny i pachwin, a ostateczną diagnozę stawia po wykonaniu badania USG jamy brzusznej. Umożliwia ono dokładną lokalizację jądra ektopowego, a także ewentualnych zmian nowotworowych lub skrętu.
Wnętrostwo u psów – leczenie
Hodowcy psów rasowych nie podejmują leczenia wnętrostwa. Zazwyczaj przeprowadzany jest jeden zabieg – usunięcia jądra ektopowego i kastracja samca, ponieważ wnętry, zarówno jednostronne, jak i obustronne, nie mogą być zakwalifikowane do hodowli z uwagi na wysoką odziedziczalność tej cechy. Podobnie przy dziedzicznych schorzeniach oczu, jak np. wiśniowe oko u psa, wykonuje się zabieg operacyjny ze względów li tylko zdrowotnych, natomiast zwierzę takie należy wykluczyć z hodowli.
U niektórych psów lekarze weterynarii wykonują operację przeniesienia zatrzymanego jądra do moszny, jednak – właśnie z uwagi na dziedziczność – nie są to praktyki zalecane, a samiec taki nie powinien być reproduktorem. Niewskazane są również metody farmakologiczne, polegające na podawaniu wysokich dawek testosteronu i innych hormonów, bowiem zostaje zaburzona gospodarka hormonalna, zaś metody te uchodzą za nieskuteczne. Zresztą wszelkie medyczne metody sprowadzenia jądra do moszny uznawane są za nieetyczne, chyba że chodzi jedynie o estetykę. Jeżeli właścicielowi na niej nie zależy, najsłuszniejszym postępowaniem jest zabieg kastracji psa.
Jedynym dopuszczalnym sposobem jest masaż w kierunku od kanału pachwinowego do moszny u młodego szczeniaka, ale jego skuteczność uzależniona jest od wieku. Jak już wiadomo, około 8-9 tygodnia życia kanał pachwinowy zaczyna zarastać i z upływem czasu sprowadzenie jądra może być coraz trudniejsze, a u samca w wieku 6 miesięcy – niemożliwe.
Wnętrostwo u psa – powikłania
Jeżeli z jakichś powodów właściciel nie podejmie radykalnego leczenia psa (nie zdecyduje się na jego kastrację), wówczas naraża go na ryzyko pojawienia się wspomnianych już nowotworów jąder. Zaczynają się one rozwijać w wieku około 5 – 7 lat; jądro ektopowe ulega degeneracji, a rodzajów zagrażających nowotworów jest kilka: guzy z komórek Leydiga lub Sertoliego (ten ostatni stanowi połowę wszystkich nowotworów stwierdzanych w jądrze ektopowym), bądź nasieniaki.
Jądro ektopowe wytwarza testosteron, ale nie produkuje plemników. Proces spermatogenezy jest upośledzony lub zatrzymany z uwagi na zbyt wysoką temperaturę wewnątrz jamy brzusznej – około 3 stopnie wyższą niż w worku mosznowym. Nie zmniejsza się natomiast ilość wytwarzanego testosteronu, a to z kolei zaburza spermatogenezę w drugim jądrze i w rezultacie pies staje się słabo płodny lub bezpłodny. Z powodu nadprodukcji testosteronu wnętry często mają wzmożony popęd płciowy, odznaczają się nadpobudliwością, a niekiedy nawet agresją, są drażliwe i nerwowe. Rzadkim, ale możliwym powikłaniem na tle nerwowym jest padaczka u psa.
Wspomniany już skręt jądra również jest niebezpiecznym, nagłym powikłaniem. Dochodzi tu do skręcenia się jądra wokół osi poziomej, a to zamyka naczynia krwionośne, powoduje obfite krwawienia do miąższu jądra, wreszcie do jego martwicy. Oprócz zespołu ostrego brzucha objawem jest powolny, ostrożny i sztywny chód, podobny do poruszania się psa ze schorzeniami kręgosłupa (p. zespół końskiego ogona u psa).
Jedynym słusznym rozwiązaniem jest całkowita kastracja. Wbrew obiegowym opiniom, jest to zabieg bezpieczny i eliminuje ryzyko pojawienia się guza. Przed operacją lekarz weterynarii wykonuje badanie USG jamy brzusznej w celu określenia lokalizacji jądra ektopowego; w zależności od jego położenia zapada decyzja o metodzie zabiegu. Niezależnie od niej, operacja przebiega w znieczuleniu ogólnym, dlatego psa należy do niej odpowiednio przygotować. Powinien być on na czczo, a pić wodę może najpóźniej na dwie godziny przed podaniem znieczulenia. Po kastracji pies dochodzi do pełnej sprawności w ciągu 7 – 10 dni.
Zostaw komentarz