Zaćma u psa – przyczyny, objawy, leczenie
Zaćma, inaczej katarakta, to powszechnie występująca dolegliwość nie tylko u ludzi, ale także u psów. I podobnie jak u ludzi, bywa ona wrodzona lub nabyta, a nieleczona powoduje ślepotę. Można jednak zaćmę skutecznie leczyć, powstrzymywać jej postęp i umożliwić psu normalne widzenie. Wyjaśniamy, jakie jest podłoże zaćmy, jak ją zdiagnozować i leczyć.
Co to jest i jak wygląda zaćma u psa?
Zaćma jest nazwą ogólną nieprawidłowości, jakie występują w soczewce oka i prowadzą do jej zmętnienia. Zaćma może dotknąć jednego lub obojga oczu. Tempo rozwoju choroby jest różne u różnych osobników, zależy od wielu czynników – zarówno danego organizmu, jak i (prawdopodobnie) zewnętrznych. Zaćma u psa jest dość trudna do uchwycenia, dlatego ważna jest obserwacja czworonoga i podstawowa wiedza na temat schorzenia, aby można było jak najszybciej zareagować. Jak w każdej chorobie, im wcześniej zostaną zauważone objawy, tym lepsze efekty leczenia i rokowanie.
W początkowej fazie zaćmy pies może wciąż dobrze widzieć, choć ma nieco zamazany obraz. Dopiero w fazach późniejszych pogorszenie wzroku jest znaczne. U psa wzrok nie jest najsilniejszym ze zmysłów, dlatego może on sobie radzić, wspomagając się wyjątkowo dobrze rozwiniętym węchem i słuchem. Jednak dotyczy to w zasadzie tylko miejsc, które pies dobrze zna i porusza się po nich „na pamięć”. Jeżeli natomiast znajdzie się w miejscu obcym, może zareagować strachem, a czasem agresją, jeżeli nie widzi otoczenia.
Nie jest prawdą, że zaćma zagraża tylko zwierzętom starszym. Czasem dotyka też psy młode, zwłaszcza jeżeli jest dziedziczna. Dlatego dobrzy hodowcy wykonują badania genetyczne potencjalnych par rodzicielskich przed dopuszczeniem ich do rozrodu.
Zaćma u psa – rodzaje
Rozróżnia się cztery podstawowe rodzaje zaćmy u psa:
- Zaćma wrodzona – występująca u psów w młodym wieku. Są rasy, które mają do niej szczególne predyspozycje i głównie u nich jest dziedziczona, np. jamniki, border collie, sznaucery czy golden retriever
- Zaćma nabyta – rezultat urazu mechanicznego (uszkodzenie torebki soczewki), nieprawidłowej diety, skutek uboczny zażywania niektórych medykamentów lub innego leczenia (np. radioterapii)
- Zaćma cukrzycowa – występująca w rezultacie długotrwałego, ponadnormatywnego stężenie glukozy we krwi; innym tego skutkiem może być jaskra u psa
- Zaćma starcza – pojawiająca się w wyniku starzenia się tkanek, w tym tych, z których zbudowana jest gałka oczna; dotyczy psów starszych.
Inny podział to zaćma wrodzona i nabyta. Na wrodzoną składa się zaćma dziedziczna i rozwojowa, natomiast na nabytą – zaćma pourazowa, metaboliczna, toksyczna i niedoborowa.
Najczęściej występuje u psów wiekowych zaćma starcza, a u młodych – zaćma dziedziczna. Ta może pojawić się w każdym wieku, pierwsze objawy można zauważyć niekiedy już w wieku 6 miesięcy życia psa.
Zaćma u psa – przyczyny
Przyczyny powstawania i rozwoju zaćmy u psów nie są dogłębnie zbadane. Wiadomo, że może być ona wrodzona lub nabyta. Dziedziczny charakter zaćmy u niektórych ras jest jednak dość dobrze poznany; dziedziczy się ona w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że jeżeli skojarzone zostaną ze sobą dwa osobniki, będące nosicielami (choć same są zdrowe), wówczas istnieje ryzyko, że część miotu będzie chora. Nastąpi to, kiedy gen zaćmy od ojca zejdzie się z genem zaćmy od matki, bowiem geny te muszą być identyczne. Jeżeli natomiast gen zaćmy zejdzie się z genem „zdrowym” – choroba nie pojawi się, a szczenię będzie jej nosicielem. Hodowcy, wykonujący badania genetyczne w kierunku zaćmy, zawsze kojarzą nosicieli wyłącznie z osobnikami wolnymi genetycznie od zaćmy. Osobniki chore nie są dopuszczane do rozrodu.
Mechanizm powstawania zaćmy, niezależnie od przyczyny, zależy od zmian w soczewce oka. Soczewka jest elastycznym, szklistym tworem, skupiającym i załamującym promienie świetlne, a następnie przepuszczającym je do siatkówki. Soczewka odpowiedzialna jest za akomodację oka, umożliwiającą widzenie elementów znajdujących się bliżej lub dalej od oka. Składa się w większości z wody i rozpuszczalnych oraz nierozpuszczalnych białek o zmiennych proporcjach; z wiekiem maleje liczba białek rozpuszczalnych na rzecz nierozpuszczalnych. Przy zaćmie mamy do czynienia z nadmierną liczbą białek nierozpuszczalnych. Soczewka wchłania składniki odżywcze z tzw. cieczy wodnistej – płynnej substancji, która wypełnia komorę przednią i tylną oka. Ciecz wodnista stanowi wodną zawiesinę składników witaminowych i mineralnych, które pobiera soczewka. Jeżeli proporcje wszystkich składników w soczewce są właściwe, oko pracuje normalnie. Jeżeli natomiast są one zaburzone – dochodzi do zaćmy.
Proces powstawania zaćmy następuje powoli, z wyjątkiem zaćmy nabytej pourazowej lub cukrzycowej; wówczas zmiany mogą postępować w bardzo szybkim tempie.
Zaćma u psa – objawy
Zaćma nie od razu daje zauważalne objawy. Mogą się pojawić oznaki sugerujące, że coś nieprawidłowego dzieje się z psim wzrokiem, dlatego warto obserwować zachowanie czworonoga. Na początki problemów z widzeniem mogą wskazywać między innymi:
- Potykanie się o przedmioty – pies idzie np. z pokoju do kuchni, a na jego drodze leży zabawka. Nie omija jej ani się nią nie zajmuje, a zastępuje na nią, po czym odskakuje wystraszony
- Nieumiejętność znalezienia przedmiotu – najczęściej przejawia się to w zabawie, kiedy rzucamy psu piłkę albo gryzak. Jeżeli do tej pory przynosił przedmiot, a nagle nie umie go zlokalizować, oznacza to, że jego wzrok nie funkcjonuje poprawnie
- Problemy z krawężnikami na ulicy – pies nie schodzi na jezdnię, a spada z krawężnika
- Niemożność pokonania przeszkody – dotyczy psów sportowych, uprawiających agility
- Niemożność chwycenia dysku – u psów trenujących frisbee
- Drapanie oczu – często właściciel zastanawia się, dlaczego pies się drapie po oczach. Samo drapanie nie jest oznaką zaćmy, ale z pewnością sygnalizuje zaburzenia w funkcjonowaniu oczu, dlatego konieczne jest ich przebadanie przez lekarza weterynarii. Niektóre ze schorzeń oczu mogą bowiem przyczynić się do wystąpienia i rozwoju zaćmy
- Mętne oczy – to już objaw zaawansowanego stadium zaćmy. Jest bardzo charakterystyczny, ma postać białawego nalotu na części oka. Jest to widziana przez źrenicę zmętniała soczewka, która, jeżeli jest przezroczysta, po prostu jest niewidoczna. Im większe zmętnienie, tym bardziej zaawansowana choroba.
Objawom osłabienia widzenia może towarzyszyć osowiałość lub niepokój psa, objawiający się między innymi częstym ziewaniem (p. dlaczego pies ziewa), popiskiwaniem, drapaniem, itp.
Zaćma u psa – leczenie
Nieleczona zaćma zawsze i nieuchronnie prowadzi do utraty wzroku. Jednak odpowiednio leczona umożliwia normalne widzenie, a monitorowanie zdrowia psa po leczeniu pozwala na utrzymanie wzroku w dobrej formie do końca życia czworonoga.
Leczenie zaćmy u psa może być farmakologiczne lub chirurgiczne. Farmakologię stosuje się w początkowych stadiach choroby, kiedy widzenie nie jest jeszcze silnie zaburzone. Farmakoterapia nie odwraca i nie zatrzymuje zmian w soczewce, może je tylko spowolnić. Zaobserwowano lepsze pozytywne skutki leczenia farmakologicznego zaćmy w początkowych fazach u psów, którym oprócz leków właściwych podawano także suplementy, zawierające silne przeciwutleniacze w postaci witamin A, C i E.
Radykalne usunięcie zaćmy u psa możliwe jest jedynie chirurgicznie. Zabieg nosi fachową nazwę fakoemulsyfikacji i polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej nową. Chirurg – okulista nacina rogówkę, po czym za pomocą ultradźwięków rozbija twarde masy w chorej soczewce, a następnie odsysa jej masę, pozostawiając torebkę, do której wszczepia sztuczną soczewkę. W ten sposób natychmiast przywraca psu prawidłowe widzenie. Z uwagi na konieczność wykonania zabiegu przez specjalistę – chirurga okulistyki weterynaryjnej, może być on przeprowadzony jedynie w specjalistycznej placówce, dysponującej odpowiednim sprzętem.
Fakoemulsyfikacja jest dość skomplikowanym zabiegiem, wymaga doświadczenia, precyzji i pewności ręki lekarza. Z tego względu nie jest zabiegiem tanim. Jak każda operacja, niesie również ryzyko powikłań. W tym wypadku pies może nie tylko nie odzyskać dobrego wzroku, ale nawet całkowicie go utracić. Niekiedy zabiegu nie da się w ogóle przeprowadzić, ponieważ wymaga on znieczulenia ogólnego, a nie u każdego psa można je zastosować. Odnosi się to zwłaszcza do psów starszych. Jeżeli właściciel nie wie, ile lat ma jego pies (bo został np. przygarnięty ze schroniska), może poprosić lekarza weterynarii o określenie jego wieku – p. jak określić wiek psa. To ważne ze względu na stan serca, które u starszych psów może nie wytrzymać narkozy. Warto też przed operacją wykonać badanie EKG.
Po udanym zabiegu operacyjnym następuje rehabilitacja, podczas której ważna jest między innymi dieta psa, szczególnie w przypadku zaćmy o podłożu metabolicznym (cukrzycowej). Jedzenie dla psa powinno zawierać duże ilości białka z mięsa mięśniowego lub ryb z dodatkiem podrobów. Niezbędne są również warzywa i owoce z uwagi na zawartość witamin i antyoksydantów. Nie są natomiast wskazane zboża – jest to źródło węglowodanów, niezalecanych w cukrzycy.
Należy także zadbać o łatwość wypróżnień psa i zapobiegać zatwardzeniom, które wymagają wysiłku mięśniowego (napinania się), a może to doprowadzić do pękania naczyń krwionośnych w oczach. Nie sprzyja to gojeniu się ich po zabiegu. Najlepiej niech lekarz weterynarii podpowie, ile razy dziennie karmić psa i jak przygotowywać posiłki, aby wypróżnienia psa były regularne i nie wymagały wysiłku.
Zaćma u psa – domowe sposoby
Niestety, wbrew obiegowym opiniom, nie ma domowego sposobu na powstrzymanie, a tym bardziej na zlikwidowanie zaćmy u psa. Wciąż jednak oszuści, szczególnie internetowi, żerują na ludzkiej naiwności, wykorzystując uczucia i desperację właścicieli czworonogów dotkniętych tym schorzeniem. Wychwalają „cudowne działanie” oferowanych przez siebie „specjalistycznych kropli”, które okazują się wyciągiem ze świetlika lub innych popularnych ziół, stosowanych do codziennej pielęgnacji oczu.
W sieci krążą też oferty innej mikstury, składającej się z… oleju lnianego, miodu i soku z cytryny; skład ten mógłby raczej sugerować, że ów specyfik wygładza skórę wokół oczu, ale dość wątpliwe jest, czy ta właściwość ma zastosowanie w przypadku psów.
Pamiętajmy: nie ma skutecznego środka farmakologicznego, ziołowego, ani tym bardziej kosmetycznego przeciwko zaćmie. Farmakologicznie można jedynie spowolnić proces jej rozwoju. Jedyną szansą na pełne przywrócenie psu widzenia jest zabieg operacyjny.
Zaćma u psa – jak szybko postępuje?
Wyróżnia się 4 etapy rozwoju zaćmy: początkową, niedojrzałą, dojrzałą i przejrzałą. Rozwój i długość poszczególnych etapów uzależniona jest od wielu czynników, w tym genetycznych, środowiskowych i osobniczych.
Większość objawów zaćmy u psa można zauważyć dopiero w późniejszych fazach jej rozwoju, dlatego tak istotne znaczenie ma jej profilaktyka. W tym aspekcie należy się kierować skłonnościami rasowymi (zaćma może pojawić się nawet u szczeniaka), wiekiem psa (zaćma starcza może wystąpić u psa w wieku powyżej 6 lat, zdrowiem pary rodzicielskiej psa, sposobem żywienia i trybem życia czworonoga. Ważne jest również okresowe badanie krwi w kierunku poziomu glukozy, aby móc wykluczyć lub zdiagnozować cukrzycę. Wczesne wykrycie samej zaćmy możliwe jest dzięki badaniu okulistycznemu, które wykonywane jest na rozszerzonej źrenicy – po zastosowaniu atropiny. Przy dużym prawdopodobieństwie pojawienia się zaćmy lekarz weterynarii może zlecić także USG gałki ocznej i oczodołu oraz elektroretinografię (ERG).
Zostaw komentarz