Psie zdrowie

Zespół końskiego ogona u psa – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół końskiego ogona u psa to poważne schorzenie na tle neurologicznym, związane z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu końcowego odcinka kręgosłupa. Jest rezultatem wielu złożonych procesów patologicznych i objawia się w bardzo różny sposób. Jak zdiagnozować zespół końskiego ogona u psa, jak leczyć i jakie są rokowania?

Zespół końskiego ogona u psa – przyczyny

Kręgosłup ssaków, w tym również psa, zbudowany jest z odcinków. Zespół końskiego ogona (cauda equina) dotyczy odcinka końcowego (licząc od głowy), krzyżowo-lędźwiowego. Polega na jego zwężeniu i zwany jest także spondylopatią lędźwiowo-krzyżową. Schorzeniem objęty jest obszar pomiędzy ostatnim kręgiem lędźwiowym a kością krzyżową oraz krążek międzykręgowy i okoliczne tkanki wraz z nerwami, zwanymi nićmi końskiego ogona. To najczęstsza dysfunkcja tej części kręgosłupa psa.

Zmiany zwyrodnieniowe w tej części kręgosłupa mogą powstawać z upływem czasu na skutek przeciążeń związanych z dużą aktywnością fizyczną. Dotyczy to zwłaszcza psów pracujących – służbowych, ratowniczych, myśliwskich. Są one bardziej aktywne fizycznie, przez co mogą nastąpić przeciążenia, skutkujące zmianami w odcinku lędźwiowym, w tym uciskiem na korzenie nerwowe ogona końskiego. Stan ten może wystąpić u różnych ras psów i w różnym wieku, aczkolwiek szczególnymi predyspozycjami odznaczają się:

Owczarek niemiecki
Doberman
Labrador retriever
Husky syberyjski
Sznaucer olbrzym.

Jest to zatem schorzenie spotykane częściej u ras większych; dotyczy ono także mieszańców tych ras. Nie jest znana jego bezpośrednia przyczyna, ale zmiany zwyrodnieniowe występują najczęściej, jak już wspomniano, w rezultacie wadliwego ruchu stawu lędźwiowo-krzyżowego. Wywołuje on mikrourazy, a te z kolei prowadzą do powstawania osteofitów (narośli kostnych) i zmian w obrębie stawu oraz – z czasem – zwężenia otworu kręgowego, generując ból związany z uciskiem na wychodzące z niego nerwy. Pies ma problemy z utrzymaniem równowagi i poruszaniem się.

Zespół końskiego ogona u psa – objawy

Objawy zespołu końskiego ogona z oczywistych powodów skupiają się wokół odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Typowym objawem jest szerokie rozstawianie kończyn miednicznych; ma to ułatwić psu utrzymanie równowagi. Może też wystąpić niedowład lub bezwład kończyn tylnych. Objawy te nieco przypominają postać nerwową nosówki (p. nosówka u psa), natomiast zaburzenia równowagi niekiedy mylone są z objawami padaczki (p. padaczka u psa).

Ból jest charakterystycznym objawem przy ucisku odcinka lędźwiowego, narasta w miarę przesuwania się w stronę kości krzyżowej i przy unoszeniu ogona przez psa. Może pojawić się drżenie kończyn, bolesny jest również ogon. Poza tym pies odczuwa bolesność podczas spaceru, ruchu, także kiedy przybiera „zgarbioną” pozę do wypróżnienia się, często widoczna jest kulawizna.

Zdarza się, że pies wylizuje i wygryza sobie bolące miejsca, przez co mogą powstać zmiany na skórze, mogące sugerować chorobę pasożytniczą (p. nużyca u psa). Objaw ten może występować także przy dysplazji stawów biodrowych lub ich chorobie zwyrodnieniowej. Uszkodzenie skóry może mieć miejsce również w rezultacie ocierania się kończyn o podłoże przy wysiłku.

Inne objawy, wskazujące na zespół końskiego ogona u psa, to zaburzenia funkcjonowania pęcherza moczowego i zwieraczy odbytu, skutkujące nietrzymaniem moczu i kału, lub przeciwnie – niemożnością opróżniania pęcherza i wydalania. Nieprawidłowości w opróżnianiu pęcherza mogą być również objawem schorzeń gruczołu krokowego (prostaty); w takich przypadkach zazwyczaj lekarz weterynarii sugeruje zabieg kastracji, zależnie od rodzaju choroby (p. kastracja a sterylizacja).

Diagnostyka zespołu końskiego ogona powinna zacząć się od dokładnego wywiadu. Następnie należy wykonać szczegółowe badania; podstawowym jest zdjęcie RTG odcinka lędźwiowego kręgosłupa, do którego psa trzeba przygotować. Musi on być na czczo i mieć opróżnione jelito proste, bowiem lekarz podaje środek znieczulający (tzw. „głupiego jasia”) lub narkozę, co umożliwia właściwe ułożenie go na stole i unieruchomienie. Poza tym przy pełnym żołądku obraz na zdjęciu będzie zniekształcony, a pies, zwłaszcza większej rasy, może doznać skrętu podczas przenoszenia, obracania i układania (p. skręt żołądka u psa). Pomocne jest też badanie radiologiczne, pozwalające na wykluczenie nowotworu.

Bardzo dobrymi metodami są tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Są to najnowocześniejsze obecnie techniki obrazowania zmian, przy tym nieinwazyjne i mające największą wartość diagnostyczną. Niestety, ich wadą jest bardzo wysoka cena oraz wciąż jeszcze niewystarczająca dostępność.

Zespół końskiego ogona u psa – leczenie

Zespół końskiego ogona u psa można leczyć zachowawczo lub chirurgicznie. Schorzenie w fazie początkowej można leczyć farmakologicznie; taką terapię podejmuje się przy pojedynczych wystąpieniach objawów, ewentualnie przy nawrotach z niewielkim bólem. Przy leczeniu farmakologicznym zaleca się podawanie leków przeciwzapalnych (glikokortykosteroidów) oraz niesterydowych przeciwbólowych. Konieczne jest ograniczenie ruchu na okres około 2 – 3 miesięcy. Trzeba jednak pamiętać, że leki te, podawane jednocześnie, nie są obojętne dla organizmu i mogą wywołać skutki uboczne, dlatego takie zestawienie stosuje się tylko w ściśle określonych przypadkach. Oprócz tego należy mieć świadomość, że na skutek ograniczenia ruchu pies nie wydatkuje energii, dlatego wskazana jest zmiana karmy na niskokaloryczną, aby go nie zatuczyć.

Niestety, leczenie zachowawcze nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. W takich wypadkach sugeruje się operację. Przy silnych objawach bólowych, nietrzymaniu moczu i kału i spotęgowanych objawach neurologicznych wykonywana jest laminektomia (usunięcie fragmentu kości lub krążka międzykręgowego, uciskającego korzenie nerwowe). Jest ona skuteczna nawet w 90 proc. przypadków. Stosuje się też poszerzenie otworów międzykręgowych lub (rzadziej) stabilizację odcinka lędźwiowego kręgosłupa za pomocą śrub.

Koszt operacji zależy od wielkości psa, zakresu pola operacyjnego i stopnia skomplikowania zabiegu. Zazwyczaj mieści się w przedziale 1,5 – 4 tys. zł.

Zespół ogona końskiego u psa – rehabilitacja

Rehabilitacja po operacji kręgosłupa jest zawsze długotrwała i żmudna, ale przy odpowiednim wysiłku i systematyczności ze strony właściciela psa może dać bardzo dobre wyniki. Przede wszystkim wymagane jest maksymalne ograniczenie ruchu psa, podobnie jak podczas farmakoterapii. Najlepszym rozwiązaniem jest klatka kennelowa, do której pies musi być przyzwyczajony od szczeniaka, aby zamykanie w klatce nie spowodowało u niego traumy.

Zależnie od rozległości zabiegu i stopnia upośledzenia narządu ruchu potrzebny jest odpowiedni zestaw ćwiczeń. W tym celu warto zasięgnąć porady doświadczonego rehabilitanta, najlepiej prowadzącego gabinet z profesjonalnymi urządzeniami. Po zbadaniu psa ustali on rodzaj i częstotliwość ćwiczeń. Jest to również spory wydatek, choć z pewnością warto go ponieść. Odpowiednio i regularnie wykonywane ćwiczenia są podstawą przywrócenia sprawności kończyn i odbudowy mięśni.

Podczas rekonwalescencji psa szczególną uwagę trzeba zwracać na jego odrobaczanie i szczepienie przeciwko wszystkim chorobom zakaźnym. Organizm zwierzęcia jest osłabiony i w tym stanie nietrudno o zakażenie, zwłaszcza bardzo niebezpieczną nosówką i parwowirozą (p. parwowiroza u psa).

Rokowanie jest zawsze określane indywidualnie; przy stopniowym ustępowaniu objawów po operacji określane jest jako ostrożne do dobrego, natomiast przy długotrwałych, nieustępujących objawach jest raczej niepomyślne. Uwaga: leczenie operacyjne, nawet jeżeli dało dobry rezultat, a rehabilitacja spełnia swoje zadanie, nie daje gwarancji oddalenia zagrożenia. Zawsze istnieje ryzyko nawrotu choroby, dlatego tryb życia psa musi być bardzo spokojny. Należy unikać wysiłku, biegania przy rowerze, skakania, itp. Wskazane jest umiarkowane pływanie, jeżeli pies lubi wodę. Nie wolno też dopuścić do nadwagi i otyłości.